Kategoria: zakładka-historia

Wolska 12 – Fabryka pędzli i szczotek Aleksandra Feista

Na tyłach kamienicy, przy Wolskiej 12 działała od 1910 r. fabryka szczotek i pędzli Aleksandra Feista. Była to jedna z najlepszych firm specjalizujących się w produkcji szczotek i pędzli. Jej produkty były eksportowane poza granice kraju.

Rycina przedstawiająca fabrykę i magazyn szczotkarstwa Aleksandra Feista

Za czas powstania zakładu można przyjąć rok 1804, kiedy to Józef Feist założył mały warsztat szczotkarski, mieszczący się wówczas przy ul. Senatorskiej 24 (funkcjonował w tym miejscu do II wojny światowej). Firma z małej lokalnej rozrosła się do rozmiarów dużej fabryki i już w roku 1854 była określana jako „Fabryka szczotek i pędzli malarskich”. Asortyment był bardzo szeroki i rokrocznie ulepszany technicznie. Józef Feist zmarł prawdopodobnie pomiędzy 1865 a 1868 r. W roku 1856 firmę przejął jego syn Aleksander Feist. Był godnym zastępcą, dzięki niemu zakład bardzo się rozwinął. W 1870 r. zatrudnionych było 40 robotników, w 1879 r 75 robotników, niewiele później w 1885 r. zatrudnionych została ok 100 robotników, wartość produkcji wynosiła wówczas 110 000 rb.

Zachowało się w źródłach dużo reklam w najróżniejszych pismach z przełomu wieku XIX/XX , m.in. w Tygodniku Ilustrowanym[1], Kobiecie Współczesnej[2], Gazecie Rzemieślniczej[3], itp. Dzięki tym informacjom wiemy, że zakład działał bardzo prężnie i był jedną z głównych firm szczotkarskich na terenie Warszawy jaki i całego kraju.

Zakład brał udział w licznych wystawach krajowych i zagranicznych. Został uhonorowany wieloma nagrodami, m.in. w 1867 r. zdobyła brązowy medal w Paryżu, również w tym samym rok otrzymał srebrny medal w Warszawie, w 1870 r. medal srebrny w Petersburgu, w 1872 r. złoty medal w Moskwie, rok później złoty medal za postęp w Wiedniu, w 1878 r. medal srebrny w Paryżu, w tym samym roku medal srebrny w Paryżu od Academie Nationale Agricole Manufacturiere et Commerciale, w 1882 r. medal złoty Wielki w Moskwie, w 1885 r. medal złoty Wielki w Warszawie. Za najważniejszy tytuł uważa się otrzymanie tytuł Dostawcy Dworu w roku 1900. Od tej pory firma w swojej reklamie umieszczała zapis: „Zaszczycona tytułem Dostawcy Dworu Jego Cesarskiej Mości Najjaśniejszego Pana, zawiadamia, że wyroby swoje nadal zaopatrywać będzie Herbem Państwa.

Na początku XX w. Aleksander Feist w związku z dynamicznym rozwojem firmy podjął decyzję o zwiększeniu przestrzeni do pracy. W tym celu zbudował nową fabrykę na Wolskiej 12, która została uruchomiona 1910 r. Zakład był uznawany za nowoczesny, w jego murach odbywała się produkcja oraz był prowadzony kantor. Na Senatorskiej 24 pozostał jedynie sklep z bogatym asortymentem.

Aleksander Feist nie mógł się długo cieszyć nową fabryką ponieważ 2 stycznia 1911 r. zmarł. Następnym właścicielem firmy został jego syn Jan Feist, który dbał o to by zakład kontynuował dobre zwyczaje oraz tradycje.

Firma szczęśliwie przetrwała I wojnę światową. Dopiero w latach 20 XX w. podczas Wielkiego Kryzysu zaczęły się kłopoty finansowe. Skutkowa to przystąpieniem do spółki akcyjnej. Od tej pory stosowano następującą nazwę firmy: „Fabryka szczotek i pędzli Aleksander Feist Spółka firmowa w Warszawie”.

W latach 1939-1944 firma prowadziła działalność, zachowała się informacja o firmie zamieszczona w Informatorze przemysłu i handlu miasta Warszawy i okręgu warszawskiego z 1942 r.[4] Członkami Spółki byli: Jan Feist, Maria Łapicka i Aleksandra Rojewska. W czasie powstania warszawskiego w 1944 r. fabryka na Wolskiej 12 oraz sklep na Senatorskiej 24 uległy zniszczeniu.[5]

Relacja BOS z 1945 r.

Pracownicy Biura Odbudowy Stolicy w następujący sposób określili stan zachowania budynków w 1945 r. Budynek frontowy określili jako zabytkowy, murowany o wysokości 1 kondygnacji. Został on całkowicie spalony i nie zakwalifikowany do odbudowy. Budynek fabryki określony jako stary, murowany, o wysokości 3 kondygnacji. Miał spalony dach i górną kondygnację. Według pracowników BOS nadawał się do odbudowy. Oficyna lewa również fabryka o wysokości 1 kondygnacji. Murowana, jej stan określono jako dobry, jednak nie została zakwalifikowana do odbudowy. Następna oficyna poprzeczna w dziedzińcu została całkowicie zburzona i nie została zakwalifikowana do odbudowy. W dziedzińcach znajdowały się magazynki, miałyby być ewentualnie rozebrane.

[1] Tygodnik Ilustrowany, 1912, nr 50.
[2] Kobieta Współczesna, 1929, nr 51.
[3] Gazeta Rzemieślnicza, R. 1899, str. 8.
[4] Informator przemysłu i handlu miasta Warszawy i okręgu warszawskiego, Warszawa 1942, s. 183, poz. 1358.
[5] Informacje zaczerpnięte z artykułu Wiesława Głębockiego, Fabryka szczotek i pędzli Aleksandra Feista, Almanach Muzealny 2, 1999, str. 101-110.

Stan prac archeologicznych

Na obecnym etapie badań skupiono się na odsłonięciu pozostałości murów fundamentowych kamienicy przy Wolskiej 12. Był to parterowy budynek postawiony prawdopodobnie na początku XX wieku. Na jego tyłach stały trzy oficyny. Budynek był częściowo podpiwniczony tylko w części wschodniej. Pomieszczenia od ulicy przeznaczone były na sklepy i punkty usługowe. Taki charakter zdają się potwierdzać znalezione w jednej z zawalonych piwnic resztki dużej ilości gumowych zabawek, głównie piłek. W tej części kamienicy natrafiono również na ślady wcześniejszej, XIX wiecznej zabudowy, prawdopodobnie drewnianej. Fakt ten potwierdza również znalezisko monety (3 grosze) z okresu Księstwa Warszawskiego.

Badania będą kontynuowane i zostanie nimi objęty cały teren przyszłej inwestycji. Kierownikiem badań jest Pan Wawrzyniec Orliński.

Invalid Displayed Gallery